රාජ්‍ය ව්‍යවසායන්ගේ ලාභ අඩුවීම: විදුලිබල මණ්ඩලයේ පාඩුව ප්‍රධාන හේතුවක්

2025 වසරේ මුල් මාස හයක් තුළ ශ්‍රී ලංකාවේ රාජ්‍ය අයිති ව්‍යවසායන්ගේ (SOEs) එකතුවූ ලාභය රුපියල් බිලියන 280.7 සිට රුපියල් බිලියන 227.8 දක්වා පහත වැටී ඇති බව මුදල් අමාත්‍යාංශය නිකුත් කළ 2025 මධ්‍ය වාර්ෂික මූල්‍ය තත්ත්ව වාර්තාවේ සඳහන් වේ.

ජනාධිපති සහ මුදල් අමාත්‍ය අනුර කුමාර දිසානායක විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද මෙම වාර්තාවට අනුව, සමස්ත ලාභය අඩුවීමට ප්‍රධාන හේතුව වී ඇත්තේ ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලයේ (CEB) කාර්ය සාධනයේ දැඩි අඩු වීමයි.

විදුලි ගාස්තු අඩු කිරීම හේතුවෙන්, පෙර ලාභයක සිට විදුලිබල මණ්ඩලය විශාල පාඩුවකට පත්ව ඇත. මේ නිසා, අනෙකුත් ලාභදායී රාජ්‍ය ව්‍යවසායන්ගෙන් ලැබුණු ඉහළ ලාභය පවා සමස්ත ප්‍රතිඵලය ඉහළට ගෙනයාමට නොහැකි වී ඇත.

ඒත් සමගම, ප්‍රධාන රාජ්‍ය බැංකු තුන — ලංකා බැංකුව, මහජන බැංකුව සහ ජාතික ඉතිරිකිරීමේ බැංකුව — මුල් මාස හය තුළ රුපියල් බිලියන 65.5කින් ලාභ වැඩි කර ගැනීමට සමත් වූ බව වාර්තාවෙහි සඳහන් වේ.

ලංකා බැංකුවේ බදු පෙර ලාභය රුපියල් බිලියන 22.4 සිට රුපියල් බිලියන 61.1 දක්වා ඉහළ ගොස් ඇති අතර, මහජන බැංකුව විසින් මෙතෙක් වාර්තා කළ ඉහළම අර්ධ වාර්ෂික ලාභය — රුපියල් බිලියන 28 — වාර්තා කර ඇත. ජාතික ඉතිරිකිරීමේ බැංකුවේ PBT 55%කින් ඉහළ ගොස් රුපියල් බිලියන 31ක් දක්වා විධිමත් වී ඇත.

එහෙත්, විදුලිබල මණ්ඩලයේ විදුලි අලෙවියෙන් ලැබුණු ආදායම 38.8%කින් පහත වැටී රුපියල් බිලියන 192.6ක් දක්වා අඩු වී ඇත. 2025 ජනවාරි මස ගාස්තු අඩු කිරීම සහ ජුනි මාසයේ අර්ධ වශයෙන් ගැළපීම හේතුවෙන්, කිලෝවොට් පැයකට සාමාන්‍ය ආදායම රුපියල් 41.97 සිට රුපියල් 24.64 දක්වා පහත වැටී ඇත.

ඒ අනුව, 2024 දී රුපියල් බිලියන 119.2ක ලාභයක් වාර්තා කළ විදුලිබල මණ්ඩලය, 2025 මුල් භාගයේදී රුපියල් බිලියන 13.2ක ශුද්ධ පාඩුවකට පත්ව ඇත.

අදාළ ප්‍රශ්නවලට විසඳුම් සොයා ගැනීම සඳහා, ශ්‍රී ලංකා විදුලිබල සංශෝධන පනත අංක 14 ඔෆ් 2025 යටතේ මණ්ඩලය ජනනය, සම්ප්‍රේෂණය, බෙදාහැරීම සහ පද්ධති ක්‍රියාකාරිත්වය සඳහා නව ව්‍යවසායන් හතරක් පිහිටුවා ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාවලියක් ආරම්භ කර ඇත.

එසේම, ලංකා ඛනිජ තෙල් නීතිගත සංස්ථාවේ (CPC) ලාභය ගෝලීය තෙල් මිල පහත වැටීම සහ රුපියල ශක්තිමත් වීම හේතුවෙන් 17.9%කින් අඩු වී රුපියල් බිලියන 17ක් වී ඇත. තෙල්-තේ හුවමාරු වැඩසටහන යටතේ ඉරාන තෙල් සමාගමට ගෙවිය යුතු හිඟ මුදල් අඩු කිරීමටද සංස්ථාව සමත් වී ඇත.

ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සේවය මූල්‍ය අර්බුදයක පසුවන අතර, එහි ශුද්ධ පාඩුව රුපියල් බිලියන 12.9 සිට රුපියල් බිලියන 10.7 දක්වා අඩු වී ඇත. ගුවන් සේවය වසර පහක ප්‍රතිව්‍යුහගත සැලැස්මක්ද අනුමත කර තිබේ.

ජාතික ජල සම්පාදන හා ජලාපවහන මණ්ඩලය විදුලි ගාස්තු අඩු කිරීමෙන් පසුව පොම්ප කිරීමේ පිරිවැය අඩු වීම හේතුවෙන් ලාභය 28.3%කින් ඉහළ නංවා රුපියල් බිලියන 17.7ක් වාර්තා කර ඇත.

එසේම, ශ්‍රී ලංකා වරාය අධිකාරිය විසින්ද PBT රුපියල් බිලියන 19.8 සිට රුපියල් බිලියන 29.2 දක්වා ඉහළ ගෙන යාමට සමත් වී ඇත.